- Biała cebula – zdrowotne właściwości i korzyści dla organizmu
- Dieta 1500 kcal – zasady, efekty i przykładowy jadłospis
- Kapusta brukselska: zdrowe właściwości i zastosowanie w kuchni
- Marakuja - zdrowotne właściwości i korzyści tego owocu
- Właściwości rzeżuchy: zdrowotne zastosowania i odżywcze wartości
Jak skutecznie leczyć zaparcia? Przyczyny, objawy i metody

Zaparcia to problem, który dotyka wielu osób i może znacząco wpływać na jakość życia. Często są one wynikiem niewłaściwej diety, stresu czy zmian w stylu życia, a ich objawy, takie jak ból brzucha i twardy stolec, mogą być nieprzyjemne i frustrujące. Współczesna medycyna podkreśla znaczenie holistycznego podejścia do leczenia zaparć, łącząc metody farmakologiczne z naturalnymi, takimi jak modyfikacja diety i zwiększenie aktywności fizycznej. Zrozumienie przyczyn zaparć oraz ich objawów jest kluczowe, aby skutecznie wprowadzić zmiany, które przyniosą ulgę i poprawią komfort codziennego życia.
Co to jest leczenie zaparcia?
Leczenie zaparć polega na wprowadzeniu zdrowych nawyków oraz zastosowaniu różnych metod terapeutycznych. Zaparcia charakteryzują się zbyt rzadkim oddawaniem stolca, co może poważnie wpływać na komfort życia pacjentów. Kluczowe jest zrozumienie przyczyn tego problemu, które mogą wynikać z:
- niewłaściwej diety,
- braku aktywności fizycznej,
- stresu,
- współistniejących schorzeń.
Podejście do terapii powinno być wieloaspektowe. Warto połączyć metody farmakologiczne z niefarmakologicznymi. Na początek dobrze jest skupić się na diecie – zwiększenie spożycia błonnika i płynów może przynieść znaczną poprawę w funkcjonowaniu jelit.
Jeśli takie zmiany nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lekarz może zasugerować stosowanie leków przeczyszczających lub innych preparatów wspierających proces trawienia. W bardziej skomplikowanych przypadkach konieczne może być przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki w celu wykrycia ewentualnych przyczyn organicznych.
Nie można też zapominać o wpływie aktywności fizycznej oraz regularnych rytuałów związanych z wypróżnieniem. Wprowadzenie tych aspektów do codziennego życia może znacząco poprawić samopoczucie i jakość życia osób zmagających się z zaparciami.
Jakie są objawy i przyczyny zaparcia?
Objawy zaparcia to przede wszystkim trudności w oddawaniu stolca. Osoby doświadczające tego problemu często mają rzadkie wypróżnienia, które zdarzają się mniej niż dwa razy w tygodniu. Często odczuwają twardy i suchy stolec, a także ból brzucha. W dodatku mogą mieć wrażenie, że nie opróżniają jelit całkowicie oraz zmagać się z silnym parciem na stolec. W bardziej skrajnych przypadkach zdarza się, że ktoś ma mniej niż dwa wypróżnienia w ciągu miesiąca.
Przyczyny zaparcia są różnorodne i można je podzielić na czynniki czynnościowe oraz czynniki organiczne.
- zaparcia czynnościowe często wynikają z nieregularnego trybu życia lub diety ubogiej w błonnik,
- stres oraz różne czynniki psychologiczne również odgrywają istotną rolę,
- zaparcia atoniczne związane są z wolniejszą pracą jelit, podczas gdy spastyczne mają swoje źródło w skurczach jelit.
Przyczyny organiczne mogą obejmować schorzenia takie jak zwężenie jelita czy obecność guzów. Dodatkowo brak aktywności fizycznej oraz zmiany hormonalne także przyczyniają się do ich wystąpienia. Warto zwrócić uwagę, że problemy z wypróżnieniem dotyczą około 20-30% populacji, a ich częstotliwość wzrasta szczególnie wśród osób starszych oraz kobiet.
Jakie są przyczyny i objawy przewlekłych zaparć?
Przewlekłe zaparcia stanowią poważny problem zdrowotny, który dotyka około 13% Polaków. Osoby zmagające się z tą dolegliwością często skarżą się na:
- rzadkie wypróżnienia,
- twardy stolec,
- bóle brzucha.
Te objawy znacząco wpływają na codzienne życie i komfort pacjentów.
Przyczyny tego schorzenia są bardzo zróżnicowane. Może ono wynikać z:
- nieprawidłowego działania układu pokarmowego,
- diety ubogiej w błonnik,
- niedostatecznego spożycia płynów,
- braku aktywności fizycznej,
- nadmiernego stresu.
Dodatkowo u osób starszych problemy te często są związane z naturalnymi procesami starzenia oraz stosowaniem różnych leków.
Warto podkreślić, że zarówno objawy, jak i przyczyny przewlekłych zaparć różnią się w zależności od wieku pacjenta. U seniorów większa podatność na ten problem jest spowodowana:
- mniejszą aktywnością fizyczną,
- hormonalnymi zmianami wpływającymi na motorykę jelit.
Zrozumienie tych przyczyn oraz symptomów jest kluczowe dla skutecznego leczenia przewlekłych zaparć. Dzięki temu możliwe staje się poprawienie jakości życia osób borykających się z tym uciążliwym problemem.
Jak modyfikacja diety może pomóc w leczeniu zaparcia?
Modyfikacja diety odgrywa kluczową rolę w walce z zaparciami. Zwiększenie spożycia błonnika, zalecanego w ilości 25-30 g dziennie, może znacząco poprawić funkcjonowanie jelit. Błonnik, który znajdziemy w:
- owocach,
- warzywach,
- orzechach,
- pełnoziarnistych produktach zbożowych,
- zwiększa objętość stolca i ułatwia jego transport przez układ pokarmowy.
Kolejnym istotnym aspektem jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Regularne picie wody wspiera proces trawienia i pomaga rozpuścić błonnik, co korzystnie wpływa na perystaltykę jelit. Osoby mające problemy z zaparciami powinny dążyć do wypijania:
- co najmniej 1,5-2 litrów płynów dziennie.
Oprócz tego warto ograniczyć spożycie produktów przetworzonych oraz tłustych potraw, które mogą przyczyniać się do występowania zaparć. Dobrze jest również zadbać o regularność posiłków – jedzenie o stałych porach sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu układu pokarmowego.
Wprowadzenie tych zmian nie tylko łagodzi objawy zaparcia, ale także może prowadzić do długofalowej poprawy zdrowia jelit oraz ogólnego samopoczucia.
Jakie jest znaczenie błonnika pokarmowego?
Błonnik pokarmowy odgrywa niezwykle ważną rolę w utrzymaniu zdrowia jelit. Jest kluczowy w walce z zaparciami, ponieważ jego głównym zadaniem jest zwiększanie objętości treści pokarmowej. Takie działanie sprzyja lepszemu wiązaniu wody oraz aktywności soków trawiennych. Specjaliści zalecają, aby dorośli codziennie spożywali 25 do 30 gramów błonnika, a w przypadku zaparć atonicznych nawet do 40-50 gramów.
Dieta bogata w błonnik znacząco wspiera perystaltykę jelit i pomaga organizmowi w eliminacji toksyn. Co więcej, błonnik pełni funkcję prebiotyku, co stwarza korzystne warunki dla rozwoju zdrowej flory bakteryjnej w jelitach. To z kolei ma pozytywny wpływ na nasze ogólne samopoczucie oraz zdrowie układu pokarmowego. Dodatkowo regularne spożywanie produktów bogatych w błonnik może przyczynić się do obniżenia poziomu glukozy oraz cholesterolu we krwi.
Warto zwrócić uwagę na różnorodne źródła błonnika:
- pełnoziarniste produkty zbożowe,
- świeże warzywa i owoce,
- nasiona.
wprowadzenie większej ilości błonnika do diety to jeden z najskuteczniejszych sposobów na zapobieganie zaparciom i poprawę funkcji jelit.
Jaką rolę odgrywają płyny w zapobieganiu zaparciom?
Płyny odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu zaparciom. Odpowiednia ilość wody oraz innych napojów jest niezbędna dla prawidłowego działania układu pokarmowego. Specjaliści sugerują, aby codziennie spożywać od 2,5 do 3 litrów płynów. Taka dawka wspiera perystaltykę jelit i sprzyja działaniu błonnika pokarmowego.
Nawodnienie organizmu ma istotny wpływ na konsystencję stolca. Kiedy pijemy zbyt mało, stolec staje się twardy i trudny do wydalenia. Z kolei dobrze nawodniony organizm utrzymuje masy kałowe w odpowiedniej formie, co znacznie ułatwia ich transport przez jelita.
Warto postawić na zdrowe napoje, takie jak:
- czysta woda,
- ziołowe herbaty.
Należy unikać tych bogatych w cukry. Regularne picie płynów nie tylko zmniejsza ryzyko zaparć, ale także pozytywnie wpływa na ogólne zdrowie układu pokarmowego.
Jak aktywność fizyczna wpływa na zaparcia?
Aktywność fizyczna ma kluczowe znaczenie w kontekście leczenia zaparć, ponieważ wpływa na pracę jelita grubego. Regularne ćwiczenia, nawet te umiarkowane, mogą znacznie poprawić perystaltykę jelit, co sprzyja łatwiejszemu wypróżnianiu. Badania jasno wskazują, że osoby aktywne fizycznie rzadziej zmagają się z problemami związanymi z zatwardzeniem w porównaniu do tych prowadzących siedzący tryb życia.
Treningi defekacyjne okazują się szczególnie efektywne dla osób borykających się z przewlekłymi zaparciami. Obejmują różnorodne formy ruchu, które można dostosować do indywidualnych potrzeb i możliwości każdej osoby. Na przykład:
- spacery,
- bieganie,
- jazda na rowerze.
Regularne angażowanie się w tego typu aktywności nie tylko wspiera proces trawienia, ale także zwiększa komfort wypróżniania.
Dodatkowo, większa ilość ruchu skutecznie redukuje stres oraz podnosi samopoczucie psychiczne. Te elementy również korzystnie wpływają na funkcjonowanie układu pokarmowego. Dlatego warto dążyć do regularnych treningów i wprowadzać więcej aktywności fizycznej do codziennego życia. Tego rodzaju działania przynoszą korzyści całemu organizmowi oraz wspierają walkę z zaparciami.
Jakie są metody leczenia zaparcia?
Leczenie zaparć obejmuje różnorodne podejścia, które można podzielić na te niefarmakologiczne oraz farmakologiczne. Przede wszystkim istotna jest zmiana diety – powinna być ona obfita w błonnik i płyny. Spożywanie błonnika wspomaga pracę jelit, co jest kluczowe dla regularnych wypróżnień. Dodatkowo warto zwiększyć aktywność fizyczną, ponieważ ruch także korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego.
Jeśli pomimo zmian w stylu życia nie widać poprawy, lekarze mogą zaproponować stosowanie leków przeczyszczających. Najczęściej zaleca się:
- laktulozę,
- makrogole,
- terapię probiotyczną.
W przypadku przewlekłych zaparć rozważenie terapii probiotycznej może przynieść korzyści, gdyż wspiera zdrową mikroflorę jelitową.
W trudniejszych sytuacjach lub gdy dotychczasowe leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lekarze mogą zlecić leki takie jak:
- prukalopryd,
- linaklotyd.
Rzadziej stosuje się treningi defekacyjne lub interwencje chirurgiczne, które są ostatecznością w przypadku niepowodzenia innych metod.
Wybór najodpowiedniejszych strategii terapeutycznych powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz przyczyn jego dolegliwości. Regularne wizyty u lekarza są niezbędne dla efektywnego zarządzania tym problemem zdrowotnym.
Jakie są rodzaje i działanie leków na zaparcia?
Leki stosowane w przypadku zaparć można podzielić na kilka grup, z których każda ma swoje unikalne działanie. Oto najpopularniejsze z nich:
- Środki osmotyczne: do tej kategorii należą laktuloza i makrogole, które zatrzymują wodę w jelitach, co prowadzi do zwiększenia objętości stolca i ułatwia jego wydalanie,
- Środki pęcznienie: wśród nich znajdują się metyloceluloza oraz babka płesznik, które zwiększają masę kałową, co stymuluje ruchy perystaltyczne jelit,
- Środki drażniące: przykładem jest bisakodyl, który pobudza mięśnie jelit do skurczu i przyspiesza proces wypróżnienia,
- Środki zmiękczające: dokuzan sodowy to jeden z leków, który ułatwia przejście stolca przez jelita poprzez jego zmiękczenie,
- Środki działające miejscowo: czopki glicerynowe są często stosowane ze względu na szybkie działanie bezpośrednio w odbytnicy.
Warto jednak pamiętać, że około połowa osób borykających się z przewlekłym zaparciem nie zauważa znaczącej poprawy jedynie dzięki diecie bogatej w błonnik. Dlatego zastosowanie odpowiednich leków odgrywa kluczową rolę w terapii tego schorzenia. Wybór konkretnego preparatu powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz zaleceń lekarza prowadzącego.
Jak terapia probiotyczna może pomóc w leczeniu zaparcia?
Terapia probiotyczna staje się coraz bardziej popularna w kontekście leczenia zaparć, zwłaszcza gdy te problemy są powiązane z zaburzeniami układu pokarmowego. Probiotyki to żywe mikroorganizmy, które pozytywnie wpływają na równowagę mikroflory jelitowej. Liczne badania sugerują, że ich zastosowanie może znacząco poprawić komfort wypróżniania.
Jak właściwie działają probiotyki? Wspierają one perystaltykę jelit oraz zwiększają produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które aktywują ruchy jelit. To kluczowy element w walce z zaparciami; regularne spożywanie tych korzystnych mikroorganizmów może przyspieszyć czas przejścia treści pokarmowej przez cały układ trawienny.
Nie można również zapominać o tym, że terapia probiotyczna łagodzi objawy związane z zaparciami, takie jak:
- ból brzucha,
- uczucie dyskomfortu.
Wprowadzenie probiotyków do diety osób zmagających się z tymi dolegliwościami przynosi korzyści nie tylko dla zdrowia jelit, ale także dla ogólnego samopoczucia i jakości życia.
Z tego względu terapia probiotyczna powinna być uwzględniana jako istotny element holistycznego podejścia do leczenia zaparć i rozważana jako jedna z dostępnych opcji terapeutycznych.
Co to są przewlekłe zaparcia i zaparcia oporne na leczenie?
Przewlekłe zaparcia to dolegliwość, w której wypróżnienia występują rzadziej niż dwa razy na tydzień. Osoby zmagające się z tą przypadłością często odczuwają dyskomfort, ból w brzuchu oraz wrażenie niepełnego wypróżnienia. Istnieje wiele czynników, które mogą przyczyniać się do przewlekłych zaparć. Do najczęstszych należą:
- uboga w błonnik dieta,
- brak ruchu,
- różnorodne problemy zdrowotne.
Zaparcia oporne na leczenie dotyczą około 15% populacji i wymagają bardziej zaawansowanych metod terapeutycznych. Objawiają się one niewystarczającą częstotliwością wypróżnień — mniej niż trzy razy w tygodniu — oraz trudnościami podczas defekacji. Pacjenci często doświadczają silnego parcia i mają problemy z konsystencją stolca, co znacząco obniża ich komfort życia.
W diagnostyce zaparć opornych niezwykle istotne jest zastosowanie specjalistycznych badań. Do ważnych metod zaliczają się:
- manometria anorektalna,
- ocena czasu pasażu jelitowego.
Takie metody pozwalają na określenie rodzaju zaparcia oraz potencjalnych przyczyn wtórnych, co jest kluczowe dla efektywnego leczenia. W przypadku tych trudnych do leczenia zaparć stosuje się skojarzoną farmakoterapię oraz nowoczesne leki, takie jak prukalopryd czy linaklotyd.
Jakie są metody farmakologiczne w leczeniu zaparć opornych?
Leczenie zaparć, które nie reagują na tradycyjne metody, wymaga zastosowania skutecznych leków. Wśród najważniejszych preparatów wyróżniają się:
- prukalopryd,
- linaklotyd,
- lubiproston.
Prukalopryd działa jako agonista receptorów 5-HT4, co prowadzi do zwiększenia perystaltyki jelit oraz przyspieszenia transportu treści pokarmowej. Linaklotyd z kolei jest agonistą receptora guanylowego, który wspomaga wydzielanie płynów w jelitach, ułatwiając tym samym proces wypróżniania. Natomiast lubiproston stymuluje wydzielanie chlorków do światła jelita, co sprzyja nawilżeniu stolca.
Jeśli jednak te leki nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, można rozważyć bardziej inwazyjne opcje terapeutyczne, takie jak subtotalna kolektomia. Decyzja ta powinna być podejmowana indywidualnie po dokładnej analizie stanu zdrowia pacjenta oraz jego historii medycznej.
Farmakoterapia stanowi kluczowy element złożonego podejścia do problemu opornych zaparć. Warto również uwzględnić zmiany w diecie i stylu życia jako dodatkowe wsparcie w terapii tego schorzenia.
Jakie są metody profilaktyki zaparć?
Profilaktyka zaparć opiera się na kilku fundamentalnych zasadach zdrowego stylu życia, które mogą znacznie poprawić regularność wypróżnień. Oto kilka kluczowych strategii, które warto wdrożyć:
- Dieta bogata w błonnik: warto wzbogacić swój jadłospis o produkty pełnoziarniste, świeże owoce i warzywa, a także różnorodne nasiona. Ich spożycie sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu jelit. Codzienna dawka błonnika powinna wynosić przynajmniej 25-30 gramów.
- Odpowiednia podaż płynów: nawodnienie odgrywa istotną rolę w walce z zaparciami. Dorośli powinni dbać o to, aby pić minimum 1,5-2 litry wody każdego dnia – to pomoże utrzymać odpowiednią konsystencję stolca.
- Aktywność fizyczna: regularne ćwiczenia mają pozytywny wpływ na krążenie oraz stymulują pracę jelit. Zaleca się co najmniej 150 minut umiarkowanej aktywności tygodniowo, na przykład spacerów czy jazdy na rowerze.
- Regularność wypróżnień: ustalenie stałych godzin korzystania z toalety może pomóc organizmowi w uregulowaniu rytmu wypróżnień.
- Unikanie stresu: stres ma negatywny wpływ na układ pokarmowy, dlatego warto stosować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, aby go zredukować.
- Ograniczenie produktów przetworzonych: zmniejszenie ilości wysoko przetworzonej żywności oraz tłustych potraw przyczyni się do lepszego funkcjonowania jelit.
Wprowadzenie tych wskazówek do codziennego życia może znacząco zmniejszyć ryzyko zaparć oraz poprawić ogólne samopoczucie.
Jakie jest znaczenie nawadniania organizmu?
Nawodnienie organizmu jest niezwykle istotne dla zdrowia jelit i skutecznej profilaktyki zaparć. Odpowiednia ilość płynów wspiera działanie błonnika pokarmowego, co w rezultacie poprawia perystaltykę jelit. Zaleca się, aby codziennie spożywać od 2,5 do 3 litrów płynów, co sprzyja optymalnemu funkcjonowaniu układu pokarmowego.
Woda pełni kluczową rolę w transporcie składników odżywczych oraz eliminacji toksyn z organizmu. Jej niedobór może prowadzić do odwodnienia, co ma negatywny wpływ na pracę jelit i zwiększa ryzyko zaparć. Dodatkowo, dobre nawodnienie przyczynia się do poprawy ogólnego samopoczucia oraz wspomaga procesy metaboliczne.
Zwiększenie ilości płynów w diecie pomaga także regulować apetyt i utrzymywać prawidłową masę ciała. Takie podejście ma korzystny wpływ na zdrowie jelit oraz może zapobiegać problemom z wypróżnieniem. Prawidłowe nawodnienie stanowi fundament zdrowego stylu życia i powinno być integralną częścią każdej diety.
Jakie są zaparcia u różnych grup wiekowych?
Zaparcia mogą występować u osób w każdym wieku, a ich przyczyny oraz objawy różnią się w zależności od grupy wiekowej. Szczególnie istotne jest obserwowanie tego problemu u niemowląt, kobiet w ciąży oraz seniorów. Każda z tych grup stawia czoła odmiennym wyzwaniom.
U niemowląt zaparcia często pojawiają się w związku z modyfikacjami w diecie. Na przykład, kiedy zaczynamy podawać pokarmy stałe lub gdy maluch nie pije wystarczającej ilości płynów, może to prowadzić do trudności. Objawami są:
- rzadkie wypróżnienia,
- twarde stolce,
- frustracja dziecka podczas próby oddania stolca.
Kobiety w ciąży również napotykają na ten problem. Hormonalne zmiany i ucisk rosnącej macicy na jelita mogą przyczyniać się do zaparć. Szacuje się, że dotyczy to około 30-50% ciężarnych pań. Wśród objawów znajdują się:
- ból brzucha,
- uczucie pełności,
- trudności z wypróżnieniem.
Osoby starsze także są szczególnie narażone na zaparcia; około 30% populacji powyżej 60 roku życia zmaga się z tym schorzeniem. Przyczyny obejmują:
- mniejszą aktywność fizyczną,
- zmiany żywieniowe,
- leki wpływające na pracę jelit.
Objawy to:
- rzadkie wypróżnienia,
- dyskomfort w obrębie układu pokarmowego.
Zrozumienie specyfiki zaparć u różnych grup wiekowych jest kluczowe dla skutecznej profilaktyki i leczenia tego problemu zdrowotnego.
Jakie są zaparcia u niemowląt?
Zaparcia u niemowląt to zagadnienie, które może wynikać z różnych przyczyn. Często jest to związane z niewłaściwą dietą, na przykład z niedoborem błonnika i płynów. Kluczowe znaczenie ma wprowadzenie odpowiednich pokarmów oraz technik karmienia, aby uniknąć problemów z wypróżnieniem.
Niemowlęta karmione piersią zazwyczaj rzadziej borykają się z zaparciami niż te, które korzystają z mleka modyfikowanego. Zmiany w diecie, takie jak:
- przejście z mleka matki na mieszanki,
- wprowadzenie stałych posiłków.
mogą prowadzić do trudności w wypróżnianiu. Dlatego warto uważnie obserwować reakcje dziecka na nowe pokarmy i w razie potrzeby dostosowywać menu.
Nie można także zapominać o odpowiednim nawodnieniu malucha. Właściwa ilość płynów jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego oraz zapobiegania zaparciom. Najlepiej kierować się zaleceniami pediatry odnośnie do ilości płynów odpowiednich dla wieku dziecka.
Jeśli problemy z wypróżnianiem utrzymują się lub pojawiają się inne objawy, takie jak:
- ból brzucha,
- wzdęcia,
- warto skonsultować się ze specjalistą.
Zaparcia mogą być oznaką poważniejszych schorzeń, takich jak mukowiscydoza czy anatomiczne nieprawidłowości jelit. Dlatego nie należy ich bagatelizować.
Jakie są zaparcia w ciąży?
Zaparcia w czasie ciąży to problem, z którym boryka się wiele przyszłych mam. Przyczyny tego stanu można upatrywać w zmianach hormonalnych oraz nacisku rosnącej macicy na jelita. Hormony, takie jak progesteron, mają za zadanie rozluźniać mięśnie gładkie, co niestety spowalnia ruchy jelit. Dodatkowo, ucisk ze strony macicy utrudnia swobodne przesuwanie się treści pokarmowej.
Aby złagodzić objawy zaparć, kluczowe jest wprowadzenie do swojej diety produktów bogatych w błonnik. To on wspomaga trawienie i ułatwia regularne wypróżnienia. Ponadto, warto pamiętać o odpowiednim nawodnieniu – picie przynajmniej dwóch litrów płynów dziennie pomoże uniknąć problemów z układem pokarmowym.
Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc w walce z zaparciami:
- wprowadzenie do diety produktów pełnoziarnistych,
- spożywanie świeżych owoców i warzyw,
- regularne posiłki,
- unikanie przetworzonych produktów,
- aktywność fizyczna.
Jeśli zaparcia stają się uporczywe, zawsze warto skonsultować się z lekarzem ginekologiem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii czy stosowaniem leków dostępnych bez recepty. Samodzielne leczenie może prowadzić do nieprzyjemnych konsekwencji zarówno dla matki, jak i dla dziecka.